Szanta zwyczajna

Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare L.)

Wydajność miodowa: 200-400 kg/ha.

Kwitnienie: od czerwca do sierpnia

Opis: Szanta gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Ma wiele nazw ludowych: krzecina (lubelskie), krzeszyna (podlaskie), gojnik (podkarpackie). Występuje w Europie, Ameryce Południowej, Afryce i Australii. W Polsce spotyka się ją jako roślinę dziko rosnącą na przydrożach, rumowiskach, pastwiskach, ubogich łąkach i polach. Szanta zwyczajna jest wieloletnią byliną, wysokości od 30 do 80 cm, o łodygach wzniesionych, gałęzistych w części górnej, czterokanciastych, pokrytych kutnerowym owłosieniem. Roślina posiada prosty, biały, drewniejący korzeń. Dolne liście są sercowatookrągławe, górne jajowate, wszystkie ogonkowe, naprzeciwległe, pomarszczone, brzegami grubo i nierówno ząbkowane. Górna powierzchnia liści jest ciemnozielona, dolna pokryta szarym kutnerem, co nadaje liściom kształt wełnisty. Liście mają charakterystyczny smak i zapach piżma, który zanika podczas suszenia.

Kwiaty białe, drobne, dwuwargowe, zrosłopłatkowe, zebrane w nibyokółki wyrastające w kątach liści, tworzące kuliste kwiatostany. Jest bardzo chętnie oblatywana przez pszczoły. Kielich drobny, dziesięcioząbkowy do 0,8 cm długości, korona biała dwuwargowa do 0,6 cm długości, kutnerowata. Owocem jest czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na 4 podługowate rozłupki z nasionami. Mają one kształt jajowaty, lekko trójkanciasty, powierzchnia ich jest lekko matowa, chropowata o barwie szarobrunatnej. Długość rozłupki wynosi 1,8-2,3 mm, szerokość 0,7-1,2 mm, zaś grubość 0,7-0,9 mm. Masa 1000 rozłupek waha się w granicach 0,95-1,00 g. Nasiona dojrzewają w końcu lipca lub na początku sierpnia i zachowują zdolność kiełkowania w okresie 4 lat.

Uprawa: Szanta jest rośliną średnio wymagającą odnośnie gleby. Odporna na mróz, toleruje szeroki zakres warunków klimatycznych. Warunki klimatyczne Polski są odpowiednie do jej uprawy, wskazane są gleby żyzne, średniozwięzłe, jednak odpowiednio wilgotne, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Najbardziej przydatne są gleby płowe, brunatne, rędziny, czarne ziemie i lekkie mady. Szanta uprawiana jest najczęściej z nasion. Materiał siewny stanowią owoce suche – niełupki. Nasiona dojrzewają w końcu lipca lub na początku sierpnia. Zdolność kiełkowania nasiona zachowują przez 4 lata. Plantacje można zakładać przez siew nasion do gruntu lub siew na rozsadniku. Do gruntu wysiewa się szantę w kwietniu w rzędy, co 40 cm na głębokość 1 cm. W sprzyjających warunkach atmosferycznych nasiona kiełkują po dwóch tygodniach. Rozsadę wysadza się do gruntu, gdy ma już 2-3 pary liści. Wysadzając rozsadę w rozstawie 40 x 30 cm na 1 hektar potrzeba ok. 84 tys. sztuk. Na założenie plantacji potrzeba przy wysiewie do gruntu około 8 kg nasion na hektar, natomiast przy wysiewie do rozsadnika 3 kg.

Surowcem zielarskim jest ziele szanty zebrane w czasie pełni kwitnienia; co zwykle przypada na czerwiec. Ziele ścina się ręcznie lub kosiarkami, suszy się w suszarniach powietrznych w cieniu i przewiewie lub suszarniach ogrzewanych do temp. 35°C. Na 1 kg suszu potrzeba 4-5 kg świeżej masy. Dobrze wysuszony surowiec umieszcza się w wielowarstwowych papierowych torbach szczelnie zawiązanych, które przechowuje się w suchych pomieszczeniach.

Plon ziela w pierwszym roku uprawy wynosi 1,5-2 t/ha, zaś w drugim i następnych latach 2-3 t/ha, zaś plon nasion 100-200 kg/ha. Ziele ma gorzki, ściągający smak, po roztarciu przypominający jabłka.